rr.’’Makedonija’’nr.19 (ndërtesa e SHT ,,Makoshped’’) contact@ombudsman.mk
Cënimet e të drejtave kushtetuese dhe ligjore mund jenë të sferave të ndryshme dhe të ekzekutohen në mënyra dhe forma të ndryshme: me qëllim dhe pa qëllim, burokratizëm, arbitrarizëm; sjellje të pahijshme dhe johumane; mosveprim sipas kërkesës së qytetarit; mossjellje të akteve, aktvendimeve, përfundimeve, mos dhënia e vërtetimeve, vërtetimeve, mendimeve; zvaritje të procedurave; trajtim jo të barabartë të qytetarëve; sjellje të akteve të gabuara, akteve të bazuara në fakte të pavërtetuara dhe joreale; akte të bazuara në materiale të gabuara ligjore; shkelje të procedurës dhe të gjitha sjelljet dhe veprimet e tjera të qëllimta dhe të paqëllimta, me të cilat shkilen të drejtat dhe liritë e qytetarëve të garantuara me Kushtetutë, ligje dhe marrëveshje e konventa të ratifikuara ndërkombëtare.
Cënimet për të cilat qytetarët mund të kërkojnë mbrojtje të të drejtave të tyre kanë të bëjnë me këto sfera:
Sigurimi pensional dhe invalidor - cënimi i të drejtave të realizimit të pensionit (të pleqërisë, invalidor, familjar dhe bujqësor); cënimi i të drejtës së kompenzimit përkatës në të holla, pagesa joe rregullt dhe jo e plotë e kontributit për sigurim pensional dhe invalidor në sipas marrëdhënieve të punës; dhe zvarritje e paarsyeshme e procedurës.
Mbrojtja shëndetësore - Cënimet e shfrytëzimit të shërbimeve shëndetësore të mbrojtjes primare, specialiste - konsultative dhe spitalore; të vendosjes dhe shërimit në institucione shëndetësore dhe psikiatrike të tipit të mbyllur; marrëdhëniet e punonjësve shëndetësorë ndaj pacientëve; pjesëmarrja në shërime jashtë vendit; shkelja e të drejtës së kompensimit në rastet e pushimeve mjekësore dhe të pushimeve të lindjes; mosdhënia e vërtetimeve të kontributeve - kartonave të kaltër për mjekim etj.
Marrëdhëniet e punë - cënimi i procedurave gjatë caktimit të vendeve të punës te të punësuarit në administratën shtetërore dhe në organet dhe organizatat, të cilat kanë autorizime publike; cënimi i procedurës së seleksionimit dhe të punësimit në këto organe; manipulimi i rregullave gjatë procedures; mospagimi i kontributeve të sigurimit shëndetësor, invalidor e pensional; dhe cënime tjera të të drejtave që dalin nga marëdhëniet e punës.
Urbanizmi dhe ndërtimtaria - zvaritja dhe mosdhënia e dokumenteve ndërtimore – teknik; zgjatja e procedurës dhe heshtja e administrates; sjellja e pabazë e akteve - aktvendimeve të marrjes së të drejtës së shfrytëzimit të tokës ndërtimore; mosekzekutimi i akteve juridike për ndërtimin e objekteve pa leje; mosdhënia e lejeve të nevojshme apo dhënia e tyre e pabazë; mosveprimi i organeve të inspektimit sipas kërkesave të qytetarëve; mospërfshirja e palëve të interesuara në procedure; legalizimi joligjor i objekteve të ndërtuara pa mbështetje juridike; zvaritja e procedurës së dhënies së pëlqimit për zbatimin në detaje të planeve urbanistike etj.
Marrëdhëniet pronësore – juridike - zvaritja, zbatimi i gabuar ose shkelja e procedurës së shpronësimit; mosvlerësimi dhe pagesa e kompensimit për pasurinë e shpronësuar; shkelja e të drejtave të evidentimit të pronës së patundshme në regjistrat kadastralë; regjistrimi i të drejtës së pasurisë së patundshme; mosdhënia e tapisë; kërkesat e kthimit të pronës së nacionalizuar apo të shpronësuar; shkelja e procedurës së të drejtës primare të ndërtimit; shkelja e procedurës së njohjes së të drejtave të pronësisë industriale; të drejtat e autorit ose të ngjashme; shkelja e të drejtave të qytetarëve në procedurën e transformimit të pronës shoqërore etj.
Procedura policore - cënimi i procedurës së të drejtës së fitimit dhe lëshimit të shtetësisë së Republikës së Maqedonisë; keqpërdorimi dhe tejkalimi i kompetencave të policisë dhe përkufizimi i të drejtës së mbrojtjes gjatë hetimeve policore; cënimi i procedurës gjatë marrjes së përkohëshme të gjerave e sendeve; shkelja e procedurës gjatë dhënies së dokumentacionit personal; të dokumenteve të udhëtimit; mosveprimi sipas denoncimit penal të qytetarëve; shkelja dhe zvaritja e procedurës së regjistrimit të automjeteve; cënimi i të drejtave të personave të burgosur apo në paraburgim nga shtëpitë ndëshkuese – përmirësuese dhe edukuese – përmirësuese dhe nga entet e tjera, ku liria e qarkullimit është e kufizuar etj.
Mosdiskriminimi dhe përfaqësimi i drejtë dhe adekuat - mbrojtja e të drejtave të qytetarëve dhe monitorimi i aplikimit të parimit të mosdiskriminimit dhe përfaqësimit të drejtë dhe adekuat të pjesëtarëve të bashkësive në organet e pushtetit shtetëror, organet e njësive të pushtetit lokal dhe institucionet e shërbimet publike.
Financat - cënimi i të drejtave të procedurës administrative në Drejtorinë e të Ardhurave Publike në vlerësimin dhe lirimin nga obligimi tatimor; pagesa e taksave gjyqësore, administrative, komunale dhe të llojeve të tjera; shkelja nga ana e organeve të mbikëqyrjes dhe të kontrollit devizor e të drejtave të personave juridikë apo fizikë për posedimin dhe veprimin me deviza; shkelja e rregullave të dhënies dhe të veprimtarisë me letrat me vlerë etj.
Jurisprudenca - cënimi i të drejtës së qytetarëve me anë të zvaritjes së padrejtë të proceseve gjyqësore; mospërgatitja e aktdënimeve dhe mospërcjellja me kohë qytetarëve; mosdorëzimi me kohë i ushtrimit të mjeteve juridike; mospërgjegjja kërkesave të dhënies së të dhënave të regjistrave tregtarë; moszbatimi i urdhëresave ekzekutive; keqpërdorimi i autorizimeve të policisë gjyqësore; zvaritja e padrejtë e procedurave administrative – gjyqësore (dhënia e vërtetimeve të ndryshme, puna me palë në sekretarinë gjyqësore, në arkiv etj.); zvaritja e procedurës ose mosveprimi sipas kërkesës së qytetarëve për ngritje të padisë penale dhe akuzave; shkelja e të drejtave të personave që e kanë të kufizur lirinë e qarkullimit (burgjet, shtëpitë ndëshkimore – përmirësuese) etj.
Të drejtat sociale - cënimi i të drejtës së realizimit të ndihmës së përhershme ose të përkohshme; shkelja e të drejtës së kompensimit të ndihmës dhe të kujdesit të dhënë; shkelja e të drejtës së kompensimit të orarit të shkurtuar të punës për shkak të kujdesit ndaj fëmijëve të hendikepuar rëndë; dhe shkelja e të drejtës së strehimit të personave të rrezikuar socialë - me çështje të pazgjidhur banimi; shkelja e procedurës së caktimit të kujdestarit; shkelja e të drejtës së vendosjes së personave me pengesa në zhvillim (fëmijë dhe të rritur me probleme edukative – sociale); shkelja e të drejtës së vendosjes së personave të moshuar në ente përkatëse; shkelja e të drejtës së kompensimit pagesor për shkak të papunësisë etj.
Sfera banesore - cënimi i të drejtës në procedurat e shitjes së banesave dhe të lokaleve afariste; shkelja e procedurës së ndarjes së banesave; zvaritja e procedurës nga Komisioni i Çështjeve të Banimit të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë etj.
Arsimi - cënimi i të drejtave të regjistrimit në të gjitha institucionet e arsimit; marrëdhëniet e arsimtarëve ndaj nxënësve; marrja e kredive dhe bursave; shkelja e të drejtës së vendosjes në konvikte dhe kushtet e nxënësve e të studentëve në to etj;
Qeverisja lokale - zvaritja e procedurës së sjelljes, ndryshimit dhe plotësimit në detaje të planeve urbanistike, si dhe të mirëmbajtjes, ndërtimit ose ndryshimit të rrjetit të infrastrukturës së vjetër (ujësjellësit, kanalizimit, energjisë elektrike etj.); mosveprimi i shërbimeve të inspektimit sipas kërkesave të qytetarëve.
Shërbime publike dhe të drejta të konsumatorëve - fatura me shuma joreale për harxhim të sasisë së ujit, energjisë elektrike dhe impulseve të realizuar telefonikë, shkelje e të drejtave gjatë lidhjes së kontratave me parapagesë për rrjetin telefonik, shkyçje nga rrjeti i ujësjellësit dhe nga shfrytëzimi i energjisë elektrike, cilësia e shërbimeve dhe lartësia e kompensimeve, të cilat i arkëtojnë ndërmarrjet komunale, veprim i inspektoratit të tregut, policisë pyjore etj.
Mbrojtja e mjedisit jetësor - cënimi i të drejtave të ndërmarrjes së masave për pengimin e dukurive që shkaktojnë ndotjen e mjedisit jetësor; mosndërmarrjen e masave për pengimin e zhurmës së dëmshme; mosekzekutimin e mbikëqyrjes së inpektimit për zbatimin e masave mbrojtëse teknike - teknologjike kundër ndotjes së ajrit dhe ujit; mbrojtja nga materiet e hedhura etj.
Mbrojtja e fëmijëve - zvaritja, sjellja e papërshtatshme dhe mosveprimi ndaj kërkesave drejtuar qendrave të punës sociale dhe organeve e organizatave të tjera, në të cilat realizohen të drejtat e fëmijëve (ente, shkolla, foshnjore etj.); sjellja e vendimeve të gabuara dhe të paargumentuara, me të cilët vërtetohet mënyra e realizimit dhe e kryerjes së të drejtave prindore dhe e obligimeve të çifteve bashkëshortore dhe veprimet e kujdestarisë; mbikëqyrja e realizimit të të drejtës prindore dhe shkelja e realizmit të drejtave të fëmijëve pa prind, si dhe e fëmijëve për nevoja të posaçme; shkelja e të drejtave të fëmijëve të sferës së mbrojtjes shëndetësore etj.
Veprimtaria doganore - cënimi i të drejtave të qytetarëve në procedurën e lirimit ose të pagimit të doganës; vlerësimi i borxhit doganor (pagesa, paraqitja e mallit, kontrolli doganor, dogana e eksportit dhe e importit) etj.
Mbrojtja - cënimi i të drejtave indivduale gjatë rekrutimit dhe të drejtave të tjera që i realizojnë në kohën e shërbimit ushtarak; cënimi i të drejtave në procedurën e shërbimit rezervë; cënimi i të drejtës së lirimit nga obligimi i pjesëmarrjes në stërvitje ushtarake etj.
Kultura, shkenca dhe sporti - cënimi i të drejtave në veprimtarinë botuese; shkelja e të drejtave në veprimtarinë shkencore e hulumtuese; krijimi i kushteve për pjesëmarrje të qytetarëve në vlerat kulturore dhe shfrytëzimi i tyre masiv etj.
Institucione ndëshkuese korrektuese - mbrojtja e të drejtave të personave, të cilët vuajnë dënimin me burgim dhe personave ndaj të cilëve zbatohet masa e paraburgimit, me ndërmarrjen e masave dhe veprimeve për realizimin e të drejtave të garantuara me normat dhe standardet vendase dhe ndërkombëtare.
Të drejta tjera– procedimi sipas parashtresave të parashtruara nga subjekte juridike ose nga qytetarë, kur të drejtat e tyre cenohen nga person juridik privat, e që për shkak të moskompetencës së AP-së parashtruesve u jepet këshillë juridike për mbrojtjen e të drejtave.